نقش پیشینه پلی‌ژنیک در نفوذ ژن‌های بیماری‌زا در کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک و دیلاته

کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک (HCM) و کاردیومیوپاتی دیلاته (DCM) از شایع‌ترین انواع ارثی بیماری‌های عضله قلب هستند. این دو بیماری اگرچه از نظر ظاهری و عملکردی در دو سوی متضاد قرار دارند، اما از نظر ژنتیکی هم‌پوشانی قابل‌توجهی دارند. با وجود شناسایی ژن‌های بیماری‌زای نادر، بسیاری از حاملان این ژن‌ها هرگز دچار بیماری نمی‌شوند؛ پدیده‌ای که به آن نفوذ ناقص ژنتیکی گفته می‌شود.

پیشینه پلی‌ژنیک چیست؟

پیشینه پلی‌ژنیک به اثر تجمعی صدها یا هزاران واریانت ژنتیکی شایع گفته می‌شود که هرکدام اثر کوچکی دارند اما در مجموع می‌توانند خطر ابتلا به بیماری را افزایش یا کاهش دهند. این اثر با استفاده از امتیاز پلی‌ژنیک (Polygenic Score) اندازه‌گیری می‌شود.

هدف مطالعه

هدف این مطالعه بررسی این موضوع بود که آیا پیشینه پلی‌ژنیک می‌تواند:

• نفوذ ژن‌های بیماری‌زای نادر را تغییر دهد

• به‌صورت دوطرفه خطر HCM و DCM را تعدیل کند

• دقت پیش‌بینی بالینی این بیماری‌ها را افزایش دهد

روش مطالعه

این پژوهش مقطعی با استفاده از داده‌های بیش از ۴۹ هزار نفر از بانک زیستی Penn Medicine انجام شد. اطلاعات ژنتیکی، تشخیص‌های بالینی و داده‌های اکوکاردیوگرافی افراد مورد تحلیل قرار گرفت. برای هر فرد، امتیاز پلی‌ژنیک اختصاصی HCM و DCM محاسبه شد.

نتایج اصلی

• امتیاز پلی‌ژنیک بالا برای HCM با افزایش خطر HCM و کاهش خطر DCM همراه بود.

• امتیاز پلی‌ژنیک بالا برای DCM به‌طور معکوس عمل کرد.

• پیشینه پلی‌ژنیک به‌صورت مستقل از ژن‌های بیماری‌زای نادر، بر بروز بیماری اثر گذاشت.

• افزودن امتیاز پلی‌ژنیک به مدل‌های پیش‌بینی، دقت تشخیص HCM و DCM را به‌طور معنی‌داری افزایش داد.

• شاخص‌های اکوکاردیوگرافی مانند کسر جهشی بطن چپ و ضخامت سپتوم بین‌بطنی نیز تحت تأثیر پیشینه پلی‌ژنیک قرار داشتند.

تفسیر بالینی

یافته‌ها نشان می‌دهد که HCM و DCM روی یک طیف ژنتیکی مشترک اما با جهت‌گیری مخالف قرار دارند. بنابراین:

• پیشینه پلی‌ژنیک می‌تواند خطر واقعی ابتلا را در حاملان ژن‌های بیماری‌زا افزایش یا کاهش دهد.

• همه حاملان جهش‌های ژنتیکی لزوماً نیاز به پیگیری یکسان ندارند.

• پزشکی دقیق (Precision Medicine) در کاردیولوژی می‌تواند با درنظر گرفتن ریسک پلی‌ژنیک بهبود یابد.

اهمیت بالینی و آینده پژوهش

در آینده، ترکیب تست‌های ژنتیکی کلاسیک با امتیاز پلی‌ژنیک می‌تواند:

• غربالگری هدفمندتری برای اعضای خانواده بیماران فراهم کند

• شدت و زمان بروز بیماری را بهتر پیش‌بینی کند

• انتخاب بیماران مناسب برای درمان‌های نوین ژنتیکی را ممکن سازد

با این حال، استفاده بالینی گسترده از امتیاز پلی‌ژنیک هنوز نیازمند اعتبارسنجی‌های بیشتر در جمعیت‌های مختلف است.