متفورمین و تداخلات دارویی
متفورمین و تداخلات دارویی،متفورمین یک بی‌گوانید خوراکی است که برای بهبود کنترل قند خون در بیماران بزرگ‌سال و کودکان ۱۰ سال و مسن‌تر مبتلا به دیابت نوع ۲ استفاده می‌شود. این دارو بویژه برای درمان بیماران دیابتی غیروابسته به انسولین که به رژیم غذایی پاسخ نداده‌اند و همچنین در بیمارانی که اضافه وزن دارند، تجویز می‌شود.
عملکرد متفورمین از دیگر روش‌های درمانی متفاوت هستند. انجمن دیابت آمریکا (ADA)، انجمن مطالعات دیابت اروپا (EASD)، انجمن اندوکرینولوژیست‌های بالینی آمریکا (AACE)، و کالج اندوکرینولوژی آمریکا (ACE)اعلام کردند که ترکیب متفورمین با مداخلات سبک زندگی باید در زمان تشخیص دیابت نوع ۲ آغاز شود.
در صورتی که با حداکثر دوز تحمل شده انسولین طی ۳ ماه هدف A1C دست نیافته باشد، دومین دارو بر پایه وضعیت بیماری‌های همراه بیمار اضافه می‌شود. متفورمین تقریبا همیشه به عنوان عامل خط اول در نظر گرفته می‌شود و عوامل شناخته شده برای کاهش خطر بیماری‌های قلبی عروقی (بازدارنده SGLT2، آگونیست گیرنده ۱-GLP ) اغلب به عنوان عوامل خط دوم اضافه می‌شوند، به خصوص در دیابت نوع ۲ با عوامل خطر قبلی قلبی عروقی. در بیماران با وضعیت پره‌دیابت، متفورمین خطر ابتلا به دیابت آینده را تا ۲۵ تا ۳۰ درصد کاهش می‌دهد و ممکن است به منافع قلبی عروقی کمک کند.
متفورمین با وجود تائید شدن برای این اندیکاسیون، در درمان سندرم پلی‌کیستیک تخمدان (PCOS)، مفید تشخیص‌داده شده‌است؛ آندروژن‌های سرمی را کاهش می‌دهد و چرخه‌های قاعدگی طبیعی و تخمک‌گذاری را احیا می‌کند، و ممکن است نرخ بارداری را بهبود بخشد.
مکانیسم اثر متفورمین
متفورمین از طریق کاهش گلوکونئوژنز و افزایش مصرف محیطی گلوکز اثر می‌کند. از آنجا که فقط در حضور انسولین آندوژن مؤثر است، فقط در افرادی مؤثر است که بخشی از سلول‌های پانکراس آنها سالم باشد. تصور می‌شود که متفورمین تعداد یا قدرت اتصال انسولین را به گیرنده‌های غشاء سلول، بویژه گیرنده‌های محیطی افزایش می‌دهد.
فارماکوکینتیک متفورمین
فراهمی‌زیستی دارو ۶۰-۵۰ درصد است ولی غذا، سرعت و میزان جذب دارو را کاهش می‌دهد. نیمه عمر دارو۲/۶ ساعت است و به‌طور عمده به صورت تغییر نیافته از کلیه‌ها دفع می‌شود.
موارد منع مصرف متفورمین
این دارو در مواردی مانند بیماری‌های کبدی و کلیوی، بیماری‌های قلبی، نارسایی آدرنال، الکلی بودن، شیردهی، تب، گاستروپارزی، انسداد گوارشی، هیپرتیروئیدی، هیپوتیروئیدی، آنمی پرنیشوز، استعداد ابتلا به اسیدوز لاکتیک، عفونت شدید، سوختگی شدید، جراحی، تروما، دهیدراتاسیون، اغمای دیابتی و کتواسیدوز دیابتیک نباید مصرف شود. متفورمین نباید در درمان دیابت نوع ۱ استفاده شود.
عوارض جانبی متفورمین
مهمترین عوارض جانبی ناشی از متفورین عبارتند از بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ، اسهال ( معمولا زودگذر)، اسیدوز لاکتیک ( قطع درمان لازم است) و کاهش جذب ویتامین B12.
تداخلات دارویی متفورمین
– سایمتیدین، آمیلوراید، بلوک کننده‌های کانال کلسیم، دیگوکسین، مورفین، پروکائین‌آمید، کینین، رانیتیدین، تریامترن، تری‌متوپریم و وانکومایسین که توسط انتقال توبولار کلیوی دفع می‌شوند، غلظت پلاسمایی متفورمین را افزایش داده و با کلیرانس کلیوی آن تداخل می‌کنند.
مهمترین تداخلات دارویی متفورمین با Abacavir، Dolutegravir و Lamivudine ذکر شده است. اگر این داروها در ترکیب با متفورمین استفاده شوند، دوز کل روزانه متفورمین نباید بیشتر از ۱۰۰۰ میلی‌گرم در روز شود. Dolutegravir ممکن است مواجهه را با متفورمین افزایش دهد. به این ترتیب، خطر هیپوگلیسمی، عوارض جانبی دستگاه گوارش و خطر بالقوه لاکتیک اسیدوزیس بیشتر می‌شود. مزایا و خطرات استفاده همزمان Dolutegravir و متفورمین باید سنجیده شوند. قند خون بیمار و وضعیت بالینی وی باید از نزدیک تحت بررسی باشد (عوارض جانبی گوارشی، عملکرد کلیوی، تعادل الکترولیت‌ها و اسید – باز). زمانی که درمان با Dolutegravir قطع شود، دوز متفورمین شاید نیاز به تنظیم داشته باشد.
از دیگر داروهایی که استفاده از آنها شایع است و مصرف همزمان آنها با متفورمین مشکل‌ساز می‌شود، می‌توان به استامینوفن، کلرفنیرآمین، دکسترومتورفان و فنیل‌افرین اشاره کرد. عوامل تقلیدکننده سیستم سمپاتیک و آگونیست‌های آدرنرژیک که به صورت سیستمیک تجویز می‌شوند، غلظت قند خون را افزایش می‌دهند، بنابراین کنترل بیشتر قند خون در این شرایط الزامی است.
اپی‌نفرین و دیگر سمپاتومیمتیک‌ها، از طریق تحریک گیرنده‌های آلفا و بتا، تولید کبدی قند و گلیکوژنولیز را افزایش داده و ترشح انسولین را مهار می‌کنند.
از سوی دیگر، داروهای آدنرژیک ممکن است جذب قند را توسط سلول‌های عضلانی کاهش دهند. برای درمان علایم سرماخوردگی، دکونژستانت‌های بینی ممکن است برای کوتاه‌مدت قابل قبول باشند، استفاده محدود (۱ تا ۳ روز) به عنوان درمان جایگزین دکونژستانت‌های سیستمیک در بیمارانی که داروهای ضددیابت مصرف می‌کنند، توصیه می‌شود.
داروهای خاصی مانند دیورتیک‌های تیازیدی، تمایل دارند که هیپرگلیسمی ایجاد کنند و ممکن است منجر به کنترل ضعیف قند خون شوند. اثرات دیورتیک‌های تیازیدی بر کنترل قند وابسته به دوز است و دوزهای پائین بدون بدتر کردن کنترل قند خون، استفاده می‌شوند. علاوه براین، دیورتیک‌های تیازیدی خطر استروک و بیماری قلبی‌عروقی را در بیماران مبتلا به دیابت کاهش می‌دهند. در بعضی از بیماران، تعدیل و تنظیم دوز الزامی است.
از دیگر موارد تداخلات دارویی، می‌توان به والزارتان اشاره کرد. آنتاگونیست‌های گیرنده آنژیوتانسین II ممکن است اثرات هیپوگلیسمی متفورمین را با افزایش حساسیت انسولین افزایش دهند. علاوه براین، این داروها با کاهش بروز پیشرفت دیابت با شروع جدید در بیماران مبتلا به هیپرتانسیون و دیگر بیماری‌های قلبی همراه است.
آنتاگونیست‌های گیرنده آنژیوتانسین II ممکن است به ندرت عملکرد کلیوی را کاهش دهند که یک عامل خطر برای کاهش کلیرانس کلیوی متفورمین است. بیماران دریافت کننده این دو دارو با هم، باید از نظر تغییرات عملکرد کلیوی و کنترل قند خون، تحت نظر باشند.
مصرف همزمان کلاریترومایسین و ضددیابت‌ها منجر به هیپوگلیسمی قابل توجهی می‌شود.
پایش دقیق قند خون توصیه می‌شود.
بتا – بلاکرها: زمانی که یک بتا – بلاکر و ضددیابت همزمان استفاده می‌شوند، افزایش در پایش قند خون توصیه می‌شود. بتا – بلاکرها آزادسازی کاتکول‌آمین‌ها را مهار می‌کنند. این داروها ممکن است علایم هیپوگلیسمی را مانند ترمور، تاکی‌کاردی، و تغییرات فشار خون را آشکار نکنند.
دیگر علایم، مانند سردرد، سرگیجه، عصبانیت، تغییرات خلق و خو، و گرسنگی پوشیده نمی‌شوند. بتا – بلاکرها نیز اقدامات پیچیده‌ای را بر توانایی بدن برای تنظیم قند خون انجام می‌دهند. بتا – بلاکرهای انتخابی مانند آتنولول یا متوپرولول به نظر نمی‌رسد که هیپوگلیسمی ناشی از انسولین را تقویت کنند، کاری که بتا – بلاکرهای غیرانتخابی مانند پروپرانولول انجام می‌دهند.
هشدارها متفورمین
۱) در افراد مسن به دلیل احتمال وجود بیماری‌های عروق محیطی یا اختلال عملکرد کلیوی، دارو باید با احتیاط مصرف شود.
۲) در شرایطی مانند اسهال، استفراغ، فلج معده، انسداد روده و دیگر شرایطی که جذب غذا را به تأخیر می‌اندازد، ممکن است تغییر مقدار مصرف دارو لازم بوده یا انسولین جایگزین آن شود.
۳) در پرکاری یا کم‌کاری تیروئید تنظیم مقدار مصرف دارو لازم است.
توصیه‌های دارویی متفورمین
۱) مصرف متفورین باید به مدت ۲ روز قبل از جراحی یا استفاده از مواد حاجب برای آزمایشات پزشکی قطع شود.
۲) در صورت بروز علائم اسیدوز لاکتیک ( اسهال، درد و کرامپ‌های عضلانی، تنفس کوتاه و سریع، خستگی، ضعف و خواب‌آلودگی) یا استفراغ سریعا به پزشک مراجعه شود.
مصرف در بارداری متفورمین
ممکن است قابل قبول باشد. مطالعات حیوانی خطری را نشان نداده یا خطرات اندکی را نشان داده‌اند، اما مطالعات انسانی در دسترس نیستند.
متفورمین در شیر ترشح می‌شود، بنابراین مصرف آن در دوره شیردهی توصیه نمی‌شود.
منبع:Clinical key
متفورمین و تداخلات دارویی
متفورمین و تداخلات دارویی
سلام خسته نباشین.من گلوکوفاژ ۵۰۰ میخورم یکی صب یکی شب..خ لاغر شدم.سه چهار روزی هس که قرص فت فیس میخورم که صورتم به حالت قبل خودش بگرده.تداخلی باهم ندارن؟؟ممنون میشم جواب بدین.
سلام خسته نباشین.من گلوکوفاژ ۵۰۰ میخورم یکی صب یکی شب..خ لاغر شدم.سه چهار روزی هس که قرص فت فیس میخورم که صورتم به حالت قبل خودش بگرده.تداخلی باهم ندارن؟؟ممنون میشم جواب بدین.